Trấn Vũ là tên gọi tại Việt Nam của thần Chân Vũ là vị thần chuyên trừ cái xấu, và cũng là một biểu tượng của công danh, thăng quan tiến chức.Người Việt còn gọi là Trấn Võ, Húy danh Chấp Minh (執明) là một trong những vị thần được thờ phụng phổ biến tại Trung Quốc và các nước Á Đông.
Vị thần này tượng trưng cho sao Bắc cực, và là một vị thần lớn của Đạo giáo thống trị phương Bắc, kiêm quản lý các loài thủy tộc nên cũng được coi là thủy thần hay hải thần. Theo hầu Chân Vũ là hai tướng Quy, Xà, tượng trưng cho sự trường tồn và sức mạnh, và Ngũ long thần tướng. Chân thân Huyền Vũ trong Tứ Tượng, theo Sơn Hải Kinh Huyền Vũ đứng cuối cùng làm chủ Phương Bắc, thần thú viễn cổ.
Nếu ai đã từng đến đền Trấn Vũ, hay từng nghe câu Tiếng Chuông Trấn Vũ...thì biết được rằng đây là vị thần vô cùng nổi tiếng, có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong tín ngưỡng, thờ tự dân gian ta từ xưa.
Theo tín ngưỡng dân gian người xưa, tất cả vì sao đều di chuyển vị trí, riêng sao Bắc Cực là bất động, do đó được xem là ngôi sao tôn quý. Do đó, họ đã thần thánh hóa ngôi sao này với chức vị "Bắc Đẩu Tinh quân", do một vị thần "Huyền Thiên Thượng đế" trấn giữ. Tên thật của ông là Chấp Minh, là vị thượng thần trấn giữ Phương Bắc Sơn Hải Giới, được biết với nhiều danh hiệu như Bắc Đế Chân Vũ Đế Quân, Chân Võ Đại Đế, Hắc Đế, Đãng Ma Thiên Tôn, Huyền Thiên Trấn Vũ,...
Truyền thuyết về thần Huyền Vũ xuất hiện vào khoảng đời nhà Tuỳ ở Trung Quốc, tương ứng với khi Đạo giáo phát triển hệ thống thần điện của mình. Đến khoảng năm Nguyên Phong đời Tống thì đổi thành Chân Vũ, và tên này được giữ nguyên tại Trung Quốc, Đài Loan cho đến nay.
Truyền thuyết đầu tiên cổ đại ghi chép lại nói về Huyền Vũ, Huyền Vũ mới đầu là một thánh thú sinh ra ở Sơn Hải Giới vào thời đại viễn cổ niết bàn khai thiên lập địa, Sơn Hải Giới được biết đó một thế giới của Thần Ma nơi có rất nhiều dị thú, thần thú và những vị Thần Tiên lớn cũng được sinh ra ở nơi này. Sơ khai Huyền Vũ là một sinh vật mang giống như Rùa cổ đại, Rắn cuốn quanh... Về sau, thần thú hóa thành hình người rồi trở thành một vị Thần lỗi lạc trong chư Thần, trở thành Bắc Đẩu Tinh Quân ở trên Thiên Giới. Tiếp tục gia nhập Tứ Tượng (Thanh Long, Bạch Hổ, Chu Tước, Huyền Vũ). Đứng đầu mạnh là Thanh Long, cuối cùng là Huyền Vũ. Trở thành một đấng Đế vương trị vì một vùng trời Phương Bắc.
Nhưng lại có một vài dị bản truyền thuyết truyền khẩu trong dân gian khác lại kể rằng Ngọc Hoàng Thượng đế trên thiên đình, vì muốn giúp trần thế, đã tách một thể phách của mình xuống trần, đầu thai vào nhà Tịnh Lạc quốc vương và Thiện Thắng hoàng hậu. Có thuyết khác nữa thì nói đó là thể phách thứ 28 của Thái Thượng Lão Quân đầu thai. Vị Thái tử khi sinh ra đã không muốn nối nghiệp làm vua, mà quyết tâm đi tu. Được Diệu Lạc thiên tôn dạy dỗ, Thái tử vào núi Vũ Đương tu hành, khi đạt được thần thông thì rạch bụng vứt bỏ gan và ruột rồi đi vân du về phương Bắc trừ yêu ma quỷ quái giúp dân. Không ngờ gan và ruột của thần biến thành yêu quái Rùa và Rắn làm hại dân quanh núi. Thần quay về thu phục hai yêu quái, trở thành hai vị tướng dưới trướng. Ngoài ra thần còn có năm vị tướng là năm con rồng đi theo. Thần được Ngọc Hoàng Thượng đế giao cho trấn giữ phương Bắc.
Nơi tôn thờ chính là cung Ngọc Hư, núi Vũ Đương (Vũ Đang), tương truyền là nơi thần thành đạo và trú ngụ. Triều Minh của Trung Quốc phong thần là vị thần bảo hộ cho triều đại, nên dựng rất nhiều đền thờ các nơi để tôn thờ. Trên đỉnh núi Vũ Đương cũng dựng một toà điện toàn bằng đồng để thờ, gọi là Kim điện.
Tượng thần Chân Vũ thường được tạc thần đang ngồi, tay trái bắt quyết, tay phải chống lên thanh gươm. Thanh gươm chống lên lưng Rùa, có con rắn cuốn quanh.
Theo truyền thuyết về Tứ Đại Thánh Thú thì húy danh của Thần Huyền Thiên Trấn Vũ là Chấp Minh(執明). Dân gian thường gọi là Chân Vũ Đại Đế, Thần Trấn Vũ.
Ngoài ra Thánh Chân Vũ còn có rất nhiều danh xưng khác nhau như:
Chân Vũ Tinh quân (真武星君)
Chân Vũ Đại đế (真武大帝)
Bắc Phương Chân Vũ Huyền Thiên Thượng đế (北方真武玄天上帝)
Bắc Cực Huyền Thiên Thượng đế (北極玄天上帝)
Huyền Thiên Thượng đế (玄天上帝)
Huyền Vũ (玄武)
Bắc Đế (北帝)
Đế Công (帝公) (Teh Kong theo khẩu ngữ Phúc Kiến),
Thượng đế Tổ sư (上帝祖師)
Đãng Ma thiên tôn (蕩魔天尊)
Trấn thiên Chân Vũ Linh ứng Hựu thánh Đế quân (鎮天真武靈應佑聖帝君)
Hựu thánh Chân quân Huyền thiên Thượng đế (佑聖真君玄天上帝)
Ngọc Hư Sư tướng
Báo Ân sư tướng
Phi phát sư tướng
Trấn Vũ cũng là vị thần bảo trợ cho núi Vũ Đang ở tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc. Trấn Vũ cũng là thần bảo trợ của những người nói tiếng Mân Nam, đặc biệt những người nguyên quán Phúc Kiến.
Khi sang Việt Nam, thần được gọi là Trấn Vũ, được dân gian hoá thành vị thần giúp An Dương Vương trừ gà tinh, diệt cáo thành tinh ở hồ Tây. Thần được thờ ở nhiều nơi:
Đền Quán Thánh ở Hồ Tây, Hà Nội
Nếu ai đã từng đến Hà Nội, có lẽ không thể không đến đền Quán Thánh, một ngôi đền vô cùng cổ kính và nổi tiếng tại Hà Nội, nơi đây chính là nơi thờ tự Trấn Vũ và cầu công danh của người dân Phía Bắc cũng như Việt Nam.
Huyền Thiên cổ quán tại phố Hàng Khoai, Hà Nội, nay chuyển thành chùa Huyền Thiên
Huyền Thiên đại quán, hay còn gọi là đền Sái ở Thuỵ Lôi, Đông Anh, Hà Nội
Đền Trấn Vũ ở Gia Lâm
Quán Đồng Thiên tại phố Đường Thành, Hà Nội, nay chuyển thành chùa Kim Cổ Tại Hà Nội, vẫn còn 2 nơi thờ thần Chân Vũ là đền Quán Thánh và chùa Huyền Thiên.
Ở cố đô Hoa Lư còn có thần Thiên Tôn với sự tích gần giống thần Trấn Vũ nhưng đã được địa phương hóa trở thành một vị thần gắn với vùng đất này, được coi là vị thần trấn đông Hoa Lư tứ trấn và hiện có 7 nơi thờ thần ở quanh thành phố Ninh Bình.
